The Statutes of the Realm/Volume 1/Charters of Liberties/6
Articuli Magne Carte Libertatum,
Sub Sigillo Regis Johannis.
A.D. MCCXV.
Ista sunt Capitula q̃ Barones petunt & dñs Rex concedit
§Post decessum antecessoꝝ heredes plene etatis habebunt hereditatem suam ꝑ antiquum Relevium expimend̵ in carta.
§Heredes qi infra etatem sunt, & fu͛int ī custodia cum ad etatem ꝑveñint, h̴ebunt hereditatem suā sn̄ relevio & fine.
Custos terre heredis capiet rõnabiles exitus, consuetudines, & s͛vitia sn̄ destructione & vasto hominū & rerū suar̃, & si custos t͛re fec͛it destructõm, & vastum, amittat custodiam & custos sustentabit domos, parcos, vivaria, Stagna, Molendina, & cetera ad t͛ram illam ꝑtinentia de exitibꝫ terre ejusd̵, & ut heredes ita maritentr, ne disparagentr & ꝑ consilium ꝓpinquoꝝ de consanguinitate sua.
Ne Vidua det aliquid ꝓ dote sua, vl̵ maritagio post decessum mariti sui, sꝫ maneat ī domo sua ꝑ xl. dies post mortem ip̃ius, & infra t͛minum illum assignetr ei dos, & maritagium statim h̴eat & hereditatem suam.
Rex vl̵ Bal̴l̴s nō saisiet t͛ram aliqam ꝓ debito dum catalla debitoris sufficiunt, nec plegii debitoris distringantr dum capital̵ debitor sufficit ad Soluc͠om. Si vero capital̵ debitor defec͛it ī solutione, si plegii volu͛int hẽant t͛ras debitoris, donec debitū illud ꝑsolvatr plene, nisi capitalis debitor monstrare pot͛ret se ẽe in̄ quietum erga pleg̃.
Rex nō concedet alici Baroni qd̵ capiat auxilium de lib̴is hominibꝫ suis ni ad corpꝰ suū redimendum, & ad faciend̵ pimogenitū fil̵ suū Militem, & ad pimogenitā filiā suā semel maritandā, & hoc faciet ꝑ rõnabile auxilium.
Ne aliquis majꝰ servitiū faciat de feodo militis qam inde debetr.
Ut cōmunia placita nō seqantr curiā dñi Reg̃, sꝫ assignentr ī aliquo certo loco, & ut recognitõnes capiantr ī eisd̵ Comitatibꝫ ī hunc modum ut Rex mittat duos Justic̃ ꝑ iiijor vices ī anno qi cum iiijor militibꝫ ejusd̵ Comitatus electis ꝑ Comitatū capiant assisas de nova dissaisina, morte añcessoris & ultima p͛sentatione, nc aliqis ob hoc sit sūmonitus ni juratores & due ꝑtes.
Ut lib̴ homo amercietr ꝓ ꝑvo delicto, scd̵m modum delicti, & ꝓ magno delicto, scd̵m magnitudinem delicti Salvo continem̃to suo. Villainꝰ etiā eod̵ modo amercietr salvo waynagio suo, & Mercator eodem modo salva marcandisa ꝑ Sacamentum ꝓboꝝ hominū de visneto
Ut cl̵icus amercietr de laico feodo suo scd̵m̄ modum alioꝝ p͛dc̃oꝝ, & nō scd̵m b̴nficium eccl̵iasticum
Ne aliqa villa amercietr ꝓ pontibꝫ faciendis ad Riparias nisi ubi de jure antiquitus ẽe solebant
Ut mensura Vini, Bladi, & latitudines pannoꝝ & Rerum aliar̃ emendetr, & ita de ponderibꝫ.
Ut assise de Nova dissaisina & de morte añcessoris abbrevientr, & simil̵r̃ de aliis assisis
Ut nullus Vic̃ intromittat se de placitis ad coronā ꝑtinentibꝫ sn̄ coronatoribꝫ, & ut Comitatus & Hundr̃ sint ad antiqas firmas absqꝫ nullo incremento exceptis dñicis maneriis Reg̃.
Si aliquis tenens de Rege moriatur, licebit Vic̃ vl̵ alii Bal̴l̴o Reg̃, seisire & ībreviare catallum ip̃ius ꝑ visum legalium hominū, Ita tū qd̵ nich̴ in̄ amoveatr donec plenius sciatr si deb̴at aliquod liquidum debitum dño Regi, & tunc debitū Reg̃ ꝑsolvatr. Residuū vero relinquatr executoribꝫ ad faciend̵ testamentum defuncti, & si nich̴ Regi debetur, om̄ia Catalla cedant defuncto.
Si aliqis lib̴ hõ intestatꝰ decesserit, bona sua ꝑ manū ꝓximioꝝ parentum suoꝝ & amicoꝝ & ꝑ visum Eccl̵ie distribuantr.
Ne Vidue distringantr ad se maritand̵ dum voluerīt sn̄ marito vivere, Ita tn̄ qd̵ securitatem facient qd̵ non maritabunt se sn̄ assensu Reg̃ si de Rege teneant, vl̵ dñoꝝ suoꝝ de qibꝫ tenēt
Ne Constabulariꝰ vl̵ alius Ballivus capiat Blada vl̵ alia Catalla nisi statim denar̃ in̄ reddat, ni respectū hr̃e possit de voluntate venditoris.
Ne Constab̴ possit distringere aliqꝫe militem ad dand̵ denar̃ ꝓ custodia castri si voluerit fac͛e cꝰtodiā illā ī ꝓia ꝑa vl̵ ꝑ alium ꝓbum hominem si ip̃e eam facere nō possit ꝑ rõb̴ilem cãm & si Rex eum duxerit ī excercitū sit qietus de custodia scd̵m̄ qantitatem t̃ꝑis
Ne Vic̃ vl̵ Bal̴l̴s Reg̃ vl̵ aliqis alius capiat eqos vl̵ Carettas alicꝰ lib̴i hominis ꝓ cariag̃ faciendo ni ex voluntate ip̃ius.
Ne Rex vl̵ Bal̴l̴s suus capiat alienū Boscum ad castra vl̵ ad alia agenda sua ni ꝑ voluntatem ip̃ius cꝰ Boscus ille fu͛it
Ne Rex teneat terram eoꝝ qui fu͛int convicti de felonia nisi ꝑ unum annū & unum diem, sꝫ tunc reddatr dño feodi.
Ut om̃s Kidelli de cet͛o penitꝰ deponantr de Tamisia, & Medewaye, & ꝑ totā Angl̵.
Ne br̃e quod vocatr p͛cipe de cet͛o fiat alici de aliqo tenem̃to un̄ lib̴ homo amittat curiā suā
Si quis fu͛it disseisitus vl̵ ꝓlongatus ꝑ Regē sn̄ juditio de t͛ris, lib̴tatibꝫ, & jure suo, statim ei restituatr, & si contentio suꝑ hoc orta fu͛it, tunc in̄ disponatr ꝑ juditiū xxv. Baronū, & ut illi qui fu͛int dissaisiti ꝑ pr̃em vl̵ fr̃em Reg̃, rectum hẽant sine dilõne ꝑ juditiū parium suoꝝ ī Curia Reg̃, & si Rex debeat hr̃e t͛minum alioꝝ cruce signatoꝝ, tunc Archiep̃s & Ep̃i faciant inde juditiū ad certum diem appl̴l̴one remota.
Ne aliquid detur ꝓ brevi Inquisitionis de vita vl̵ menbr̃, sꝫ lib̴e concedatr sn̄ p͛cio & nō negetr.
Si aliquis tenet de Rege ꝑ feod̵ firmā, ꝑ Sokagium vl̵ ꝑ Burgagium, & de alio ꝑ Servitiū militis, dñs Rex nō h̴ebit custodiā militū de feod̵ alt͛iꝰ, occasione Burgagii vl̵ Sokagii, nec debet hr̃e custodiam Burgagii Sokagii vl̵ feod̵ firme, & qd̵ lib̴ homo nō amittat militiā suā occasione ꝑvarum s͛gantisarum sicuti de il̴l̴ qui tenent aliquod tenem̃tum reddendo inde Cuttellos vl̵ Sagittas vl̵ hujꝰmodi.
Ne aliqis Bal̴l̴s possit ponere aliquem ad legem, simplici loquela sua sn̄ testibꝫ fidelibꝫ.
Ne corpus lib̴i hominis capiatr, nec impisonetr, nc dissaisietr, nc utlagetr, nc exuletr, nc aliquo modo destruatr, nc Rex eat vl̵ mittat suꝑ eum vi nisi ꝑ juditiū parium suoꝝ vl̵ ꝑ legē terre.
Ne jus vendatr, vl̵ differratr, vl̵ vetitum sit.
Qd̵ Mercatores h̴eant salvū ire & venire ad emendū vl̵ vendendū sn̄ om̄ibꝫ malis toltis ꝑ antiqas & rctas consuetudines.
Ne Scutagium vl auxilium ponatr ī Regno ni ꝑ cōmune consilium Regni ni ad corpꝰ Reg̃ redimendū, & pimogenitum fil̵ suū militē faciend̵, & filiā suā pimogenitā semel maritandam, & ad hoc fiat rõnabile auxilium. Simili modo fiat de taillag̃ & auxiliis de Civitate London̄ & de aliis Civitatibꝫ que in̄ hñt lib̴tates, & ut Civitas London̄ plene h̴eat antiqas lib̴tates & lib̴as consuetudīes suas tam ꝑ aqas qa͏̄ per terras.
Ut liceat unicuiqꝫ exire de Regno & redire, salva fide dñi Reg̃, ni temꝑe Werre ꝑ aliquod breve tempus ꝓpt͛ cōmunem utilitatem Regni.
Si quis mutuo aliquid acceꝑit a Judeis plus vl̵ minꝰ & moriatr anteqa͏̄ debitum illud solvatr, debitum nō usurabit qꝫa͏̄diu heres fu͛it infra etatem de quocunqꝫ teneat & si debitū illd̵ inciderit ī manū Reg̃, Rex nō capiet ni catallum quod continetr ī carta.
Si quis moriatr & debitum debeat Judeis, uxor ejus h̴eat dotem suam, & si lib̴i remanserint, ꝓvideantr eis necessaria sc̃d̵m tenem̃tum, & de Residuo solvatr debitum, salvo servitio dnoꝝ. Simili modo fiat de aliis debitis & ut custos t͛re reddat heredi cum ad plenā etatem ꝑven͛it t͛ram suā instauratā scd̵m qd̵ ronabil̵r pot͛it sustinere de exitibꝫ t͛re ejꝰd̵ de carucis & Wainnag̃.
Si quis tenuerit de aliqa Eskaeta, sicut de honore Walingeford̵, Notingeham, Bonon̄, & Lankastr̃, & de aliis Eskaetis q̃ sunt ī manu Reg̃, & sunt Baronie, & obierit, heres ejus nō dabit aliud relevium vl̵ faciet Regi aliud servitiū, qa͏̄ faceret Baroni, & ut Rex eod̵ modo eam teneat, quo Baro eam tenuit.
Ut fines qui fc̃i sunt ꝓ dotibꝫ, Maritagiis, hereditatibꝫ, & amerciamentis ījuste & conta legem terre, omnino condonentr, vl̵ fiat inde ꝑ juditiū xxv. Baronū vl̵ ꝑ juditium majoris ꝑtis eoꝝdem una cum Archiep̃o, & aliis quos secum vocare voluerit. Ita qd̵ si aliquis vl̵ aliqui de xxv. fu͛int in simili querela, amoveantur, & alii loco illorum per residuos de xxv. sb̴stituantr.
Q̃ obsides & carte reddantur que lib̴ate fuer̃t Regi in securitatem.
Ut illi qui fu͛int exa forestā nō veniant coram Justic̃ de foresta ꝑ cōmunes sūmonitões nisi sint ī placito, vl̵ plegii fu͛int, & ut pave consuetudines de forestis & de forestariis & Warenniis & Vic̃, & Rivar̃ emendentur ꝑ xii. milites de quolibet Comitatu qui debent eligi ꝑ ꝓbos homines ejusdem Comitatꝰ.
Ut Rex amoveat penitus de Bal̴l̴ia ꝑentes & totam sequelam Gerardi de Atyes qd̵ de cet͛o Balliam nō h̴eant, scl̵t, Engelardū, Andr̃, Petr̃ & Gyonem de Cancel̴l̴, Gyonem de Cygon̄ Math̴ de Martiny & fr̃es ejus, & Galfr̃ nepotem ejus, & Philippum Mark.
& ut Rex amoveat alienigenas, milites stipendiarios, Balistarios & Ruttarios & Servientes qui veniunt cum equis & armis ad nocumentū Regni.
Ut Rex faciat Justic̃, Constabular̃, Vic̃, & Bal̴l̴os de talibꝫ qui sciant legem terre & eam bn̄ velint observare.
Ut Barones qui fundaverunt Abbatias unde h̴nt cartas Regum vl̵ antiqam tenuram, h̴eant custodiam earum cum vacaverint.
Si Rex Walenses dissaisierit vl̵ elongaverit de terris vl̵ lib̴tatibꝫ vl̵ de Rebꝫ aliis in Angl̵ vl̵ in Wallia, eis statim sn̄ placito reddantr, & si fu͛int dissaisiti vl̵ elongati de tenem̃tis suis Angl̵ ꝑ pr̃em vl̵ fr̃em Reg̃ sn̄ juditio parium suoꝝ, Rex eis sn̄ dilõne justitiā exhibebit eo modo quo exhibet Anglicis justiciam de tenementis suis Angl̵, scd̵m legem Angl̵, & de tenem̃tis Wal̴l̴ scd̵m legem Wal̴l̴, & de tenem̃tis Marchie, scd̵m legem Marchie. Idem facient Walenses Regi & suis.
| § Ut Rex reddat filium Lewelini, & p͛terea om̃s Obsides de Wallia & cartas que ei lib̴ate fuer̃t in securitatem pacis |
ni alit͛ ẽe debeat ꝑ cartas qas Rex h̴t ꝑ Juditiū Archiep̃i & alioꝝ quos secum vocare voluerit. | |
| § Ut Rex faciat Regi Scott̃ de Obsidibꝫ Reddendis & de lib̴tatibꝫ suis & jure suo scd̵m formā qam facit Baronibꝫ Angl̵ |
Et om̃s foreste que sunt aforestate ꝑ Regem temꝑe suo deafforestentr, & ita fiat de Ripariis que ꝑ ip̃m Regem sunt in defenso
Om̃s aut̃ istas consuetudines & lib̴tates qas Rex concessit Regno tenendas qantum ad se ꝑtinet erga suos, omnes de Regno tam cl̵ici qam laici observabunt qantū ad se ꝑtinet erga suos
Hec est forma Securitatis ad observandum pacem & libertates Int͛ Regem & Regnum. Barones eligent xxv. Barones de Regno quos voluerint, Qui debñt ꝓ totis viribus suis observare, tenere, & facere observari pacem & lib̴tates qas dñs Rex eis concessit & carta sua confirmavit. Ita videlicet qd̵ si Rex vl̵ Justic̃, vl̵ Ballivi Reg̃ vl̵ aliqis de Ministis suis ī aliquo erga aliquem deliquerit, vl̵ aliquem articuloꝝ pacis aut Securitatis tansgressus fu͛it, & delictum ostensum fu͛it iiij.or Baronibꝫ de predc̃is xxv. Baronibꝫ, illi iiij.or Barones accedent ad dominum Regem vl̵ ad Justic̃ suum si Rex fu͛it exta Regnum ꝓponentes ei excessum petent ut excessum illum sn̄ dilatione faciat emendari, & si Rex vl̵ Justic̃ ejus illud nō emendaverit si Rex fu͛it exa Regnum infra rõnabile tempꝰ determinandum ī carta p͛dc̃i iiij.or referent cãm illam ad Residuos de il̴l̴ xxv. Baronibꝫ, & illi xxv. cum cōmuna totiꝰ t͛re distringent & gavabunt Regem modis omnibꝫ quibꝫ poterunt, Scl̵t ꝑ captionem castroꝝ, t͛rarum, possessionum, & aliis modis quibꝫ poter̃t donec fu͛it emendatum scd̵m arbitium eoꝝ, Salva ꝑsona dñi Reg̃, & Regine, & liberoꝝ suoꝝ, & cum fu͛it emendatum, intendant dño Regi sicut prius. Et quicumqꝫ volu͛it de t͛ra jurabit se ad predc̃a exequenda pariturum mandatis p͛dc̃oꝝ xxv. Baronū, & gavaturum Regem ꝓ posse suo cum ip̃is & Rex pubblice & libere dabit licentiā jurandi cuilibet qui jurare voluerit, & nulli umqa͏̄ jurare ꝓhibebit. Om̃s autē illos de t͛ra qui sponte sua & ꝑ se noluerint jurare xxv. Baronibꝫ de distringendo & gavando Regem cū eis, Rex faciet jurare eosdem de mandato suo sicut predc̃m est. Item si aliquis de p͛dc̃is xxv. Baronibꝫ decesserit vl̵ a terra recesserit vl̵ aliquo modo alio impeditus fu͛it quominꝰ ista p͛dc̃a possint exequi, qui residui fu͛int de xxv. eligent alium loco ip̃ius ꝓ arbitrio suo qui simili modo erit juratus quo & ceteri. In om̄ibꝫ autem que istis xxv. Baronibꝫ cōmittuntr exequenda, si forte ip̃i xxv. p͛sentes fu͛int & int͛ se suꝑ re aliqa discordaverint, vel aliqui ex eis vocati nolint vl̵ nequeant interesse, ratum h̴ebitr & firmū qd̵ major ꝑs ex eis ꝓviderit vl̵ preceꝑit, ac si om̃s xxv. in hoc consensissent, & predc̃i xxv. jurabunt qd̵ om̄ia antedc̃a fidelit͛ observabunt, & ꝓ toto posse suo facient observari. Preterea Rex faciet eos securos ꝑ cartas Archiep̃i & Ep̃oꝝ & Mag̃ri Pandulfi qd̵ nich̴ impetrabit a dño ppa ꝑ quod aliqua istar̃ cōventionum revocetr vl̵ minuatr, & si aliquid tale impetraverit, reputetur irritum & inane, & numqam eo utatr.